Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Көпірге келсе – автомобильдегілер ұсталған екен. Көпірдің екі жағын ағаш пен шөп-шаламды араластырып судан жоғары өсіріп, су ағар ортасына тақтай салынған еді.Егер тақтайды ала қойса адам да, ат та өте алмайды.

Автомобильдегілер көпір басындағы күзетшінің оқпен тосқауыл жасағанына қарамай өтіп кетпек болған екен, күзетші тақтайды сыпырып алып, машиналар көпірдің ішіне кіре, «тақ!» деп тоқтап қапты. Кейін қарай шегінейін деген екен, тақтай арасына пулемет құрып отырғандар, оқты ағыта бастағасын шегіне алмапты.

Содан, көпірдің екі жағынан да партизандар қамап кеп ұстауға айналғанда, қапқа ораған бірдемені машинадағылар суға атыпты. Содан кейін қолға талассыз түскен олар, партизандардың «суға не тастадыңдар?» деген сұрауына: «түк те тастағамыз жоқ!» деп танып тұр екен.

Ұсталғандар жиырма шақты адам екен. Ішінде төрт-бес қазақ бар. Қазақтардың ішіндегі ұзын қара сақалды біреуін, «осыны қайда көрдім?» деп ойлаған Асан:

– Суға анық тастады ма?– деп сұрады, ұстаған партизандардан.

– Анық!

– Анық болса, бұлардан несіне сұрайсыңдар. Мен қазір алып шығам.

Асан шешіне бастады.

– Сүңгисің бе?– деп сұрады партизандар.– Су суық емес пе?

– Түк те етпейді.

– Қой, ауырарсың!–деген сөздерге болмай, ішкиімнен басқа киімді шешіп, ішкиімді ышқырынан түрініп, Асан көпірден суға басын төмен бере секірді.

Ол ара Есілдің өте терең жері болатын еді. Асан сүңгіген жер үйіріліп, шұп-шұңқыр болды да тұрды.

Асан су түбінде кешікті. Тұншығып өліп қала ма деп жолдастары қорқа бастады.

– Су астында дем таусылатын уақыт болды,– десті әркімдер,– апыр-ай, жазым болмаса жарар еді.

Асан кешіккен сайын ұсталғандардың бетіне қан жүгіріп қуана бастады. Бір кезде бір жақ қолтығына бір үлкен қапты қысып, Асан судан шыға келді.

– Ал, ұстаңдар!– деді ол, көпірге жақындап малтып кеп.

Партизандар қапты судан суырып алды.

– Арқан бар ма?– деді Асан судан шықпай.

– Бар, неге керек?

– Бір ауыр нәрсе жатыр, көтере алмадым. Екеу екен.

Біреуі осы. Анасын шығара алмадым. Арқан байлайын, содан кейін тартып алайық.

– Құрысын, оны қайтесің!–деген сөзге Асан:

– Жоқ, тартып алайық, ол тегін нәрсе емес!– деп бол-мады.

– Тоңасың!– деген сөзге:

– Тоңатын емеспін, қайта денем қызып алды, су да суық емес,– деді Асан.

– Мә, ендеше арқан!– деп қолына ұстатқан жуан арқанмен Асан тағы сүңгіді де, көп кешікпей шығып,– ал, тартыңдар!–- деді жолдастарына.

Он шақты партизан арқаннан тартып, кенепке ораған бірдемені судан суырып ап кенепті жазса – пулемет екен. Жазуына қараса Англия заводынан жақында шыққан.

– Екінші қапта не бар екен?– деп қараса, төрт-бес адам зорға көтеретін кеспелтек темір сандық. Аузында құлып.

– Бұлардың неге қашқаны енді мәлім болды,– десті партизандар,–кәне, сандықтың кілтін беріңдер!

Осы кезде шапқынмен Алатай келді:

– Ауылға қызылдар келіп қалды!

– Қойшы!..

– Рас, Асан, сүйінші! Әдейі саған сүйінші айта келдім! Әлгі... Ботагөздің күйеуінің аты кім еді?

– Асқар Досанов.

– Сол сіздің үйге кеп түсті. Мені саған жіберді.

2

Қостанайдан Көкшетау мен Атбасардың арасын ала Ақмолаға беттеген Қызыл Армияның 249-полкында Асқар политкомиссар еді, Кенжетай бір дивизионның командирі еді.

Асанның ауылы қай жерде екенін Асқар білмегенмен өткен қыс Сағиттан ол ауылды да, маңайындағы ауылдарды да сұрап жазып алған.

Есілге жақындаған сайын Асқар жазып алған ауылдарының атын атап жолшыбай сұрастырып еді, Байтөбетті Қостанайдың түбіндегі елдерге шейін біледі екен. Сағиттың айтуынша Байтөбет ауылы мен Асан тұратын Құттыбай ауылы жақын. Сондықтан, Асқар, Байтөбет ауылының жер мөлшерін сұрап алғаннан кейін, ілгері жүрген шақырымын есептеп, жақындаған жақындаған сайын асықты. Асыққан сайын оның көз алдында Ботагөз бен Амантай елестеді де тұрды.