"Алла-ай, Алла-ай!" деп, ет-бауыры езіліп кетті Пахраддиннің. Жасаурай қалған көзін төңкеріп, бәйбішесіне ұзақ қарады. Сырға жаулығын жагына орап алыпты. Иығындағы жуа салған ескі кенеп дорбаны алып, ақырын жерге қойып жатыр. Өзінде үн жоқ. Баяу, биязы қозғалады. Жүрегі шымырлады Пахраддиннің. Жан дүниесі алай-дүлей болды. "О, кер заман! Кер заман!!!" — деп іштей күңіреніп кетті. Мына Сырға аяғын керіліп басатын кербездің өзі емес пе еді?! О, кер заман, көрмегенді көрсеттің-ау, сен заман! Қайран Сырға! Әйел затының падишасы — Сырға! Қыз күніңде сені жұрт бейіштен үзіліп түскен гүл ме деуші еді. Сәніңді, салтанатыңды көрген, сыңғырлаған күлкіңді естіген жан қараптан-қарап тұрып, шырын жаннан кешкендей еді. Сені қолға түсіру көктегі жұлдызды көксегенмен тең еді. Саған бас қосқанда Пахраддин аспанның гауһар жұлдызын алақанына қондырғандай байтақ сахарадағы жалғыз бақытты жігіт өзі болып еді. Содан бері мінеки өзіңмен талай сәулелі жылдары бірге өтіпті. Сенің жанарыңның, жаныңның шұғыласы мынау сұрқай тірлігіне жарығын түсірумен келген. Қайран кермиығым, кербезім! Керілген кер маралым! Кенеп дорбаны иығыңа салғанынды көргенше, Пахраддиннің шыққыр көзі неге шықпайды!

Пахраддин жаралы арыстандай ыңыранып, бұлықсып күрсін атты.

— Не болды, көкесі? — деп, Сырға лып етіп отыра қалды қасына. Үздігіп мөлдіреп қарайды кеп бүған. Өзі көлеңкедей әрең қозғалып жүрсе де аяйтыны Пахраддин. Қайран Сырға, асылым-ай, аяулым-ай! Сөйткен қосағың, тәңірдей табынып жүрген азаматың не көрсетті саған? Не әуселе керсетті? Иығыңа кенеп дорба ілгізіп жуа тергізгені ме көрсеткені?

— Уһ! — деп, көкірегі қарс айрылып кетті Пахраддиннің. Дөңбекпііп кетті.

— Бісміллә! Бісміллө! — деп, үстіне түсіп жыламсырап бебеу қақты Сырға. — Көкесі, не болды?!

— Уһ, Алла-ай! Не жазығым бар еді?! Уһ! — деп, ышқынып жастықтан басын жұлып алды Пахраддин. Екі иығынан дем алып, дір-дір етіп, көзден жасы бұршақтап кеп берді.

— Қай қылығымнан жаздым! Не қиянатым болды адам баласына! Не жазығым бар еді?

— Бісміллә! Бісміллө! — деп, зәресі ұшып кеткен Сырға зар илеп Пахраддинді құшақтай алды. — Не болды, сабыр етші, көкесі!

Сырға ерінің кең иығынан қапсыра құшақтап, ашылып қалған омырауын қымтап әлек.

— ... Асасы, маған лағынет неге айтпайсың?! Мен...қарабет болдым ғой... кешегі қаңғыған дүйім ел алдында... сенің алдыңда... бала-шаға алдында... сенің обалыңа, жұрттың обалына қалдым... мен.

— Көкесі, қойшы енді... Құдайдың ісі шығар...

Пахраддин Сырғаның сезіне жұбанғандай, байыз тауып ойланғандай болды. Сырға оны жұбатып отыр.

— ... Елді көшірсең... мал-жанына жайлы қоныс іздедің... Жамандық ойлаған нең бар? Көшпеген жұрттың да көріп отырған әуселесі белгілі ғой...

— Білмеймін... "Қырсық бір айналдырса шыр айналдырадының" кері ме. Әйтеуір, бір шырғалаңнан шыға алмай-ақ қойдық қой... Ақыры, мынау... тозғынға түскеніміз...

Содан кейін екеуі жайдақ төбе басында түн жамыла отырып ұзақ ойға шомды.

— Ел дейсің-ау... Сол елің қайда қазір? Жапан дүзде шойырылып отырған сені неге сол елің қазір іздемейді? Ауызыңдағыны жырып берген жұртың неге сені іздемейді?— деді Сырға ашынып.

Пахраддин таң қалды. Сөзге сараң, өмірде үні шықпайтын Сырғаның, міне, тұңғыш рет ашынып сөйлегенінің куәсі болып отыр. Айтып отырғанының бәрі рас. Бірақ, Пахрадцин кешегі шұбырған елден Сырға тәрізді қайырым, жәрдем дәме етіп иегі қышымас еді. Өзгеге қарайламақ тұрмақ, ол жазғандар өз бастарын аман алып ел шетіне жетсе екен. Сөйтіп, өкіметтің назарына ілігіп, әйтеуір, аштық зұлматтың құрығынан құтылса екен.

— Бәйбіше! — деді Пахраддин бір кезде.

— Ау! — деді Сырға.

— Қозғалайық!

— Шамаң бар ма жүре алатын? — деп, қуанып сұрады Сырға.

— Бар-ау деймін...

4