Узкая, скользкая дорога / Тар жол, тайғақ кешу - Сакен Сейфуллин / Сәкен Сейфуллин

Мұжықтар біздің қасымыздағы жасауыл поштабайды тани кетті. Оның бізбен қалай келгенін айттым. Мұжықтар поштабайдың қайтып келгеніне қуанар десем, бәрі шуылдап, гүжілдеп, поштабайға ентелеп келіп ұрсып, балағаттап, кейбіреулері боқтап, поштабайдың өзін айыптай бастады. Айыптағанда: «қазақтардың қолына сен өзің әдейі барып түстің...» — деді. «Өзің әдейі қазаққа кеткің келді», — деді. Мұжықтар маған да ала көздерімен қарап қойып, поштабайды боқтап жатыр. «А, а, иттің баласы! Сен неге қазақтардың қолына бардың? Сволочь! Поганный! Өлтіру керек сені! Алдауыш!..» — деп кіжінді.

Поселкеде солдаттар бар екен. Соның бір-екеуі келді. Келе-ақ бізге қожаңдап күжілдей бастады.

Бізді: «қазақтардың бақылаушысы», — деді.

Бізді тұтқынға алмақ болды. Арбадан түстік. Мұжықтар аттарымызды байлап қойды. Поштабайдың атына біреуі мініп кетті. Біз үйге кірдік. Мұжықтар да толып үйге кірді. Старостасы келді.

Маған ақырып: «Сен кімсің?..» — деді.

Мен жөнімді айттым. Мұжықтар қамалап, кәрленіп, жеп қояйын деп тұр.

— Жоқ, біз білеміз, сен бунт қылып жатқан қазақтардың бастығысың! Сен әдейі біздің қаланың жайын білейін деп келдің! Сендердің мақсұттарың біздің қаланы шаппақ!.. Біз білеміз!.. —деді.

— Қағазың бар ма? — деді.

Мен қағазымды көрсеттім. Оқыды. Староста азырақ басылды. Бірақ өзге мұжықтар басылатын емес. Бәрі гүжілдеп үйге лық толып болды. Елеуреп, қозғалып, бәрі едірейіп түксиіп алды.

— А-а, қағаз деген не?.. Қағазды олар жасап ала алмай ма? Бұлар шпион (жасырын бақылаушы). Бұларды өлтіру керек! — деді.

Түрлері жаман. Қандары қашқан. Бәрі ентелеп, иін тіресіп гу-гу етеді. Бәрініңде есі кеткен.

«Өлген деген осы»... Түртіп қалса шырт етіп тұтанып кетейін деп тұр. Біреуі бастаса, өзгесі жүндей түтіп әкетпек. Мұжықтардан адам нұсқасы кетіп қалды...

«Иә, өлді деген осы. Ойда жоқта өлді деген осы! Япырым-ау, шынымен біткені ме?»—деген ойлар найзағайдың оғындай жылдам тізбектеліп, басқа келіп елестеп тұр.

Мен старостасына: «Сен осы поселкенің бастығысың, мыналар не қылса да түбінде закон алдында сен жауап бересің. Сен Ақмола оқу инспекторының менің атыма берген қағаздарын оқыдың. Мыналардың барлық істерінің пәлесі саған қалады. Сен мыналарды бас, тарқат. Керек болсам, мен қашпаймын!..» —дедім.

Старостаның азырақ есі кірді. Өлтіруден басқаны айтпай тұрған ентелеген мұжықтарына ақырды:

— Тоқта, сөйлемеңдер... Ертең сендер үшін мен жауап бере алмаймын! — деп ақырып еді, мұжықтар едәуір басылып қалды.

Сол арада поселкедегі солдаттардың үлкені (старшиы) келді. Келе-ақ тергеп, бізді тінтті. Пышақтарымыз бар еді, алды. Сандығымызды ашып көрді. Қағаздарымызды алды. Сүйтіп, екі солдат алып келіп, мылтықтарымен бізді күзеттіріп қойып, өзгелері тарқады.

Екі солдат бізді түнімен күзетіп отырды. Тысқа рұқсат сұрап шығамыз. Солдаттар мылтықтарымен бірге шығады. Староста мен бір-екі мұжық және бір-екі солдат қайта-қайта келіп отырып кетеді. Келіп отырып, біресе: «Ақмоладан жаңа үш жүз солдат келді»... — деп кетіп, біресе: «он шақты пулемет келді. Оның біразын көшеге құрып қойдық. Бұл пулеметтер ылғи осында тұрады», —деп, өзді-өзі бізге естіртіп сөйлесіп кетеді. Мен азырақ сөздеріне қатынасамын. Қасымдағы жолдасым (Сатай Жанқұттыұлы) орысша білмейді. Екі көзі шарасынан шығып, зәресі қалмай отыр. Өте қорқыныш кезде жолдасыма сөз қатуға болмады. Енді мұжықтар тарқаған соң, сөз қатып, «қорықпа» деп қойдым. Жолдасымда үн жоқ... Мұжықтар кәрленіп, қолдарына түкіріп алған көрінді. Қазақпен әбден жауласып алыпты. Қазақ пен орыс ептеп бірінің-бірі шетке шыққандарын өлтіре бастаған.

Біз ұйықтауға кірістік. Мұжық үйінің бір бөлмесіне жер еденге төсек салып жаттық. Солдаттар отырды... Таң атты. Ертең ерте бір мылтықты солдат, екі мұжық пен староста бізді конвойлап, Захар поселкесіндегі приставқа алып жөнелді.