Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Атамандар! Казактар!– деген жуан дауыс естілді губернатордан,– казактың Россияны ұлы мемлекетке айналдыруда еңбегі зор. Бір шеті Астраханнан бастап, Орал өзенін бойлап Орынборға, Орынбордан Троицкий, Пресногорский, Петропавловский крепостары арқылы Омбыға, Омбыдан Ертісті өрлеп Зайсанға тартатын казачий станицалар бар. Көкшетау, Аімола, Атбасар, Қарқаралы, Торғай сықылды даланың қалаларында да отыратын сіздерсіздер. Азиялық Россияны бізге бағындырған сіздердің күштеріңіз. Сіздер ұлы анамыз Россияның іштегі дұшпандарын тұқыртып ұстаумен бірге – шет дұшпандарына үлкен айбынсыздар. Сіздерді Его Императорское величество сүйеді, сүйгендіктен сіздердің формаларыңызды киеді. Сіздер ұлы анамыз Россияның ардақты ұлысыздар. Жасасын батыр казактар! Ура!..

Казактар «уралап» ду ете түсті. Арақты қағып салғаннан кейін бәрі қосылып патшаны мадақтайтын – «Көп жаса» әнін айтты.

Үйдегі лық толған адамдардан арақты ішпеген де, ураламаған да – жалғыз Асқар.

3

Ауыз үйдегі столдың, шетінде тұнжырап отырған Итбайды төргі бөлмеден басын сұққан Кривоносовтың көзі шалды да, орнынан тұрып кеп төргі бөлмеге қолтықтап алып кетті. Үйдегілер бұл кезде қызған еді.

– Сен ренжіп қалдың ба?– деді ол қолтықтап кетіп бара жатып,– үлкен кісілердің кейде көңілсіз болатын күндері болады. Түспеген себебі: аздап басы ауырған еді. Бірақ сені жақсы біледі. Петербургке баратыныңды да біледі. Ол өте кішіпейіл кісі. Сен ренжіп қалды ма деп мұнда келгеніңді естіп, маған шақырып кел деді.

Қасына қымсынып кеп қолын алғанда – губернатор Итбайға Андрей сықылды жабайы, жуан, зор орыстың біреуі боп қана көрінді.

– Ә, осы кісі ме, управитель Байсақалов,– деді күп-күрең боп терлеп отырған губернатор.– Білем, білем... молодец ол... Кәне, құйыңдар оған...

Ақ арақты стақанға толтыра құйып Кривоносов Итбайға ұсынды.

– Кәне, жақсы управитель денсаулығына!– деді губернатор орнынан тұрып, Итбайға стақан соғыстырып.

Күндізгі реніштің бәрі ұмыт болды. Төбесі көкке жеткендей болған Итбай, мас болармын демей стақан толы арақты қағып салды.

– Молодец!– деді губернатор арқаға қағып.

Арақ тіліп түскен өңешінің ашығанына қарамай Итбай жан-жағын көзімен шолды. «Қазақтан ешкім болмады-ау!–деп өкінді ол,– губернатордың мені мынадай құрметтеуін көретін?!»

Губернатор шақырды деп Алексей төргі бөлмеге Асқарды да еріксіз алып кірді. Араққа ернін тигізгені ғана болмаса, ішпеген Асқар ол кезде кеткелі отыр еді. Алексей Асқарды губернатордың алдына әкеп араққа жыққысы келді. Әйтпесе, оны губернатор шақырған да жоқ еді, білген де жоқ еді.

– Прекрасный кавалер!–деді Алексей губернаторға, Асқарды қолтықтап жақындағасын,– семинарист! (Асқардың фамилиясын Алексей ұмытып қалды). Фамилияңыз кім?

– Досанов.

– Жақсы фамилия. Управитель ауылында тұрады, (Итбайдың да фамилиясын ұмытып қалды).

– Құй оған,– деді губернатор.

Алексей Асқарға толы стақанға жақын арақ құйды.

– Қалай управитель, учителің жақсы ма?

– Жақсы!– деді Итбай сөзін мастықтан болбыратып.– Петерборға ала барайын деп ем, мен тілді жақсы білмеймін.

– Болады, болады.

Губернатор іш деп қыстағанмен Асқар араққа ернін ғана тигізді. Бір жақсысы, мұның ішпегенін Алексей аңғарған жоқ.

Шылымның қою түтінінен, қызған адамдардың арадай шуынан басы айналғандай болған Асқар, рюмка тосқандарға бірер рет ырымын істеді де, елеусіз кезде жылжып далаға шығып, Балтабектікіне қарай тартты. Ол келсе, Балтабектің үйі оны іңір асына күтіп отыр екен.

– Жоғары шық,– деді үйге кірген Асқарға Балтабек,– ағаңның қолына су құй, қалқам Ботагөз!..

Ботагөз пештің үстінде тұрған қаңылтыр шайнекті алды да, босағадағы легенге қолын тосқан Асқарға су құйды.